Waarom zou je dit willen weten?
Overheden mogen alleen informatie als Open Data vrijgeven voor hergebruik als op deze informatie geen rechten van derden rusten. Doet de overheid dat toch, dan kan ze aansprakelijk zijn voor de schade die daaruit voortvloeit. Om wat voor rechten gaat het, hoe kom je erachter of die er zijn en wat te doen als het toch mis gaat? Hieronder een stapsgewijze uitleg.
-
Over wat voor rechten hebben we het eigenlijk?
Op informatie kunnen twee soorten rechten zitten: auteursrechten en databankrechten.
auteursrechten
Het auteursrecht beschermt ‘werken’ van ‘makers’ en vereist enige mate van oorspronkelijkheid, dat wil zeggen dat het werk een eigen karakter moet hebben waaruit het persoonlijk karakter van de maker blijkt. Het auteursrecht ontstaat vanzelf tijdens ‘de schepping van het werk’ en eindigt 70 jaar na de dood van de maker (of, bij rechtspersonen, 70 jaar na eerste publicatie). Waar het over gedigitaliseerde data gaat, zijn typische werken: structuren van databeses en ondersteunende software.
databankrechten
Ook het databankenrecht ontstaat van rechtswege en richt zich op de verzameling gegevens waarin substantieel geïnvesteerd is. Dit recht beoogt dan ook de gedane zogenaamde ‘substantiële investeringen’ in de de opbouw van databank (dit is de moeite die je moet doen om de gegevens te verzamelen) – dus de waarde van de informatie zelve doet er niet toe! Het gaat om de moeite en de kosten van het verzamelen – te beschermen voor een periode van 15 jaren, te rekenen vanaf het moment van productie dan wel de ter beschikkingstelling aan het publiek. Belangrijke wijzigingen van de inhoud van de databank (in kwalitatieve of kwantitatieve zin) doen een nieuwe beschermingstermijn aanvangen, zodra er sprake is van een nieuwe substantiële investering.
-
Wat dan als deze rechten op de data zitten?
Kort en goed is het dan over het algemeen einde oefening: de rechthebbenden hebben nu eenmaal exclusieve rechten: zij kunnen met uitsluiting van anderen over het werk, c.q. de databank beschikken en deze exploiteren. Zij kunnen tegen iedere inbreuk, door wie dan ook, opkomen op grond van hun absolute rechten en, als ze schade hebben geleden hebben deze vergoed krijgen.
-
Hoe zit het met rechten op informatie van de overheid zelf?
Daarvoor gelden bijzondere regels. In het kort:
- verzamelingen van wetten, besluiten en verordeningen en rechterlijke uitspraken en administratieve beslissingen uitgevaardigd door de openbare macht zijn altijd vrij van rechten;
- eigen informatie van de overheid openbaar gemaakt zonder voorbehoud zijn ook vrij van rechten;
- Slechts enkele categorieën overheidsinformatie zijn niet vrij van rechten, zoals de kadastrale registratie van het Kadaster. Voor het vrijgeven is dus toestemming van het Kadaster nodig.
-
Hoe kom je erachter of er rechten van derden zijn?
Dat is niet altijd even eenvoudig maar vaak kan je hiernaar kijken:
- Staat er ergens, bijvoorbeeld bij het openen van de database of bij het inloggen op een webservice, een mededeling over rechten van derden? (dit is geen plicht, ook zonder die mededeling hebben derden die rechten, maar vaak zal dat wel het geval zijn)?
- Kan je navraag doen bij de collega die de applicatie of de bron beheert? Vaak zal hij het antwoord weten.
- Tenslotte biedt googlen ook vaak antwoorden: kopieer simpelweg stukjes tekst en zoek daarop.
-
Wat te doen als er toch wat mis is gegaan?
- Mocht je nu toch data vrijgegeven hebben voor hergebruik waardoor je inbreuk maakt op rechten van derden, neem dan direct maatregelen – ook al twijfel je aan de claim – om de kwalijke gevolgen van de inbreuk zo veel mogelijk te beperken.
- Verder is voorkomen natuurlijk beter dan blussen en dat kan het beste bij ‘de aanmaak’ van de data: mochten daar derden aan te pas komen, dan kan dit door (standaard) voorwaarden te hanteren die bepalen dat alle mogelijke rechten die ontstaan in het kader van de inkoop eigendom worden van de inkopende overheid.