Waarom zou je dit willen weten?
Alleen overheidsinformatie die openbaar is kan Open Data zijn (meer weten over wat Open Data nu precies is: zie Fact Sheet Wat is Open Data?. Maar welke overheidsinformatie is nu precies openbaar? Dat kan je gemakkelijk vaststellen met deze 4 stappen.
-
Gaat het om data waarop de Wob van toepassing is?
Veruit de meeste data die bij de overheid berust, zeker waar het om gemeentes gaat, gaat over bestuurlijke aangelegenheden en is daarmee zogenaamde Wob-informatie. Deze Wob (Wet openbaarheid van bestuur) bevat het algemene kader om uit te maken of data openbaar is. Daarnaast kennen we ook nog bijzondere openbaarheidsregelingen, bijvoorbeeld in het sociaal domein, dus dat moet je altijd even checken – maar in veruit de meeste gevallen zal de Wob van toepassing zijn.
-
Openbaar of niet: ga na of er een uitzondering geldt op de hoofdregel?
De hoofdregel van de Wob is heel simpel: het is openbaar, tenzij de Wob bepaalt dat dat niet zo is: ‘openbaar, tenzij…’. De uitzonderingen op de hoofdregel vallen uiteen in twee soorten: de absolute weigeringsgronden, en de relatieve weigeringsgronden. Bij absolute weigeringsgronden kan nooit sprake zijn van Open Data. Het gaat hierbij om gevallen die voor de gemeentelijke praktijk minder relevant zullen zijn: de verstrekking van de informatie zou een bedreiging zou kunnen vormen voor de eenheid van de Kroon, de veiligheid van de Staat kunnen schaden, het gaat om bedrijfs- en fabricagegegevens die vertrouwelijk aan de overheid zijn medegedeeld of om bijzondere persoonsgegevens (zie hierna). Bij relatieve weigeringsgronden heeft de overheid een keuze: het moet het openbaarheidsbelang afwegen tegen de belangen van de genoemde uitzonderingen. Komt de overheid tot de conclusie dat het openbaarheidsbelang groter is, dan kan de data Open Data zijn.
-
Welke uitzonderingen spelen in de gemeentelijke praktijk?
Enkele van deze relatieve weigeringsgronden speelt zeker in de gemeentelijke praktijk. Laten we die even langslopen.
-
Economische of financiële belangen
Deze bepaling is vooral van belang bij openbare aanbestedingsprocedures. Zolang deze onderhandelingen nog niet hebben plaatsgevonden dan wel nog gaande zijn, hoeft de overheid daarover geen informatie te verstrekken. Zodra de onderhandelingen zijn afgerond of de opdracht is gerealiseerd, geldt deze uitzonderingsgrond niet meer.
-
Inspectie, controle en toezicht door of vanwege bestuursorganen
Openbaarmaking vindt niet plaats indien het belang van openbaarheid niet opweegt tegen het belang van inspectie, controle en toezicht door of vanwege bestuursorganen. Het gaat het hier om het belang bij een doeltreffende inspectie, controle en toezicht, gericht op het vaststellen van niet-strafbare feiten.
-
Eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer
Veel data van de gemeente zullen persoonsgegevens bevatten waarmee de Wet bescherming persoonsgegevens ook van toepassing wordt. Dit wil niet zeggen dat deze data geen Open Data kunnen zijn – tenzij het zogenaamde bijzondere persoonsgegevens zijn (over geloof, ras, politieke voorkeur etc.) – maar daar moet wel heel goed naar gekeken worden. Reden waarom hier een aparte Fact Sheet aan gewijd wordt zie Fact Sheet Hoe zit het met privacy en Open Data?
-
Voorkomen van onevenredige bevoordeling of benadeling
Ten slotte zal geen sprake kunnen zijn van Open Data als het belang van de openbaarheid niet opweegt tegen het belang bij het voorkomen van onevenredige bevoordeling of benadeling van bij de aangelegenheid betrokken natuurlijke personen of rechtspersonen dan wel derden. Onder ‘betrokkenen’ vallen niet alleen burgers of bedrijven, maar ook personen die een publieke functie uitoefenen, zoals wethouders en ambtenaren.
-
Openbaar wil nog niet zeggen dat het Open Data is!
Let op: als je vastgesteld hebt dat de data openbaar is, ben je er nog niet: het kan zijn dan er rechten van derden op de data rusten! Dan zijn de data weliswaar openbaar maar niet vatbaar voor hergebruik en dus geen Open Data. Omdat dit lastige kost is, is hier een aparte Fact Sheet aan gewijd zie Fact Sheet Hoe zit het met Open Data en auteurs- en databankrechten?.